فرایند بازرسی خطوط زیرسطحی

خطوط زیرسطحی به دو دستۀ اصلی تقسیم می­شوند: خطوط تحت فشار (یا pressurized) و خطوط آتمسفری (یا non-pressure). خطوط آتمسفری معمولاً برای انتقال مایعات سطحی حاصل از بارندگی، یا نشتی­های غیرآتش­زای فرایندی و کلاً مواد بی­خطر به کار می­روند. جنس این لوله­ها معمولاً پلاستیک تقویت شده با پشم شیشه یا GRP (glass reinforced plastic) است و غالباً در طول­های مستقیم و بدون زانویی به منهول­هایی که نقش گره را در شبکۀ لوله کشی بازی می­کنند متصل می­شوند. خطوط آتمسفری فلزی نیز هست که معمولاً دارای قیف و زیر نقاط خروج سیالات فرایندی بی­خطر و برای بازیابی آنها مورد استفاده قرار می­گیرد.

در سوی مقابل، خطوط تحت فشار کاربردهای زیادی دارند. برای نمونه، خطوط آب آتش­نشانی، خطوط آب آشامیدنی، خطوط تخلیۀ سیالات خطرناک (آتش­زا یا سمی) و خطوط آب خنک کننده را از زیر زمین عبور می­دهند. این خطوط به ویژه آب آتش­نشانی به دلیل وابستگی­ای که ایمنی پالایشگاه به آن دارد، حساسیت بالایی دارند و هنگام بازرسی و تحویل آنها باید دقت فراوانی صورت گیرد.

خطوط آتمسفری از جنس GRP در مسیرهای افقی، شیبی در حدود 0.5% دارند که این شیب با کمترین تغییر ارتفاعِ نشیمنگاه­های زیر لوله می­تواند معکوس شود؛ بنابراین ناظر هنگام تحویل گرفتن خطوط، دقت زیادی باید به خرج دهد تا لوله­ها شیب یکنواختی داشته باشند و نشیمنگاه آنها نیز با اعمال بار نشست نکند. هر چند پیمانکار موظف است گزارش نقشه­برداری لوله را همراه با تست پکیج به ناظران ارائه دهد، اما یک گزارش نقشه­برداری بی­نقص نمی­تواند متضمن درستی شیب بندی لوله اجرا شده باشد. زیرا نقشه­بردار غالباً تنها سه نقطه را به عنوان معیار قرار داده (نقاط ابتدایی، انتهایی و یک نقطۀ میانی) و همخوانی این نقاط را با نقشه بررسی می­کند، در حالی که ممکن است لوله بیش از 10 نشیمنگاه داشته باشد که با بالاپایین شدن تنها یک نشیمنگاه شیب لوله می­تواند در بخشی از آن به هم بخورد. به همین خاطر ناظر باید بیش از گزارش نقشه­برداری مشاهدات خود را به­وسیلۀ تراز معیار قرار دهد.

نکتۀ دیگرِ مرتبط با ارتفاع لوله، ارتفاع لوله­های اتصالی به یک منهول است. همیشه 1 تا 3 لوله مایعات انتقالی را به یک مهنول می­ریزند و یک لوله وظیفۀ خروج مایعات از آن را به عهده دارد. نکته­ای که یک ناظر باید در این مورد بررسی کند، این است که ارتفاع خطوط ورودی به منهول باید بیشتر از ارتفاع خط خروجی از آن باشد. البته در طراحی این نکته مد نظر قرار می­گیرد، اما اشکالات اجرایی می­تواند مسبب چنین امری باشد.

نکتۀ دیگر، فرایند هیدروتست این خطوط است که تنها با پر کردن لوله از آب تا ارتفاع حدود 1 m بالاتر از سطح بالایی لوله صورت می­گیرد. برای این کار ورودی و خروجی لوله با صفحات فلزی چسبیده شده به انتهای لوله پوشانده می­شود و روی صفحۀ اتصالی به انتهای بالادستی لوله دو سوراخ به قطر 3-5 cm ایجاد شده و 2 لوله با ارتفاع حدود 1 mبه آنها وصل می­شود تا کار پر کردن لوله از آب و تخلیۀ هوای درون آن را انجام دهد. برای تخلیۀ کامل هوای درون لوله لازم است لولۀ تخلیه کنندۀ هوا در بالاترین نقطه از لولۀ در حال تست متصل شود.

پس از اجرا، لوله­های زیرسطحی باید در فواصل معین روی مجموعه­ای از گونی­های قرار گرفته در زیر و اطراف لوله قرار گیرند تا وزن لوله به طور مناسب مهار شده و از تماس لوله با سنگهایی که ممکن است به سطح لوله آسیب برسانند، جلوگیری شود. چیدمان گونی­ها باید به گونه ای باشد که لوله از کف و اطراف کانال دست کم 15 cm فاصله داشته باشد. همچنین برای محافظت از لوله، درون گونی­ها باید با ماسه بادی (sand) پر شود. فواصل گونی­ها نیز باید به گونه ای باشد که لوله بتواند وزن آب درون خود را هنگام تست تحمل کرده و در صورت ناقص پر شدن احتمالی اطراف لوله با خاک، احتمال آسیب به لوله کاهش یابد. معمولاً برای اندازۀ لولۀ 6-10 in فاصلۀ 3 m میان گونی­ها مناسب است. طبیعی است که برای لوله­های کوچکتر فاصلۀ گونی­ها کاهش یافته و برای لوله­های بزرگتر این فاصله افزایش می­یابد.

از آنجا که هنگام کندن کانال، دستگاه حفاری توسط انسان کار می­کند و رانندۀ دستگاه معیار دقیقی از عمق حفاری ندارد، کانال­ها عموماً با عمق بیشتری از مقادیر طراحی شده حفر می­شوند. سپس مجریان لوله کشی برای رسیدن به عمق مناسب کف کانال را تا حدی پر می­کنند. این پر شدن کف کانال، چنانچه به طور مناسب کوبیده نشود می­تواند باعث نشست نایکنواخت گونی­ها شود و به لوله کشی آسیب­های جدی برساند. برای جلوگیری از این مشکل، باید پس از ریختن آب، به وسیلۀ غلتک­های مناسب، کف کانال کوبیده شده و اجرای لوله کشی پس از این کار صورت گیرد.

به دلیل فرایند ساخت لوله­های GRP، این لوله­ها در برابر ضربه بسیار حساسند و در صورت سوراخ شدن سطح بیرونی آنها - هر چند سطح داخلی هنوز سالم باشد- این لوله­ها باید با استفاده از رزین و الیاف مخصوص ترمیم شوند، زیرا در صورت رسیدن آسیب به سطح بیرونی، آب موجود در زمین می­تواند به لایه­های میانی لوله وارد شود و درون لوله نفوذ کند که چنین حالتی می­تواند متلاشی شدن لوله منجر شود. همچنین به جز لوله­های مقاوم در برابر پرتو فرابنفش، دیگر انواع لولۀ GRP چنانچه بیش از 3 ماه در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرند، استحکام اولیۀ خود را از دست می­دهند و احتمال آسیب دیدن آنها حین اجرا یا پس از آن بالا می­رود. بنابراین اگر برای مدت طولانی قرار نیست از این نوع لوله استفاده شود، روی آن باید با لایه ای از پارچه پوشانده شود.

پس از اجرا و تکمیل مراحل بازرسی و صدور مجوز پر کردن کانال، کانال را تا ارتفاع  15 cm روی لوله با ماسه بادی پر می­کنند (sand fill) و روی آن با خاک معمولی پر می­شود. اما این پر کردن کانال آداب ویژه­ای دارد که رعایت نشدن آنها می­تواند زحمات کشیده شده تا این مرحله را به باد دهد. بدین صورت که ماسه بادی به نسبت مناسبی با آب مخلوط شده و به آرامی در اطراف و روی لوله ریخته شده و سپس با غلتک مناسب کوبیده می­شود.